Η θεωρία της «αλληλεξάρτησης» και η Μικρασιατική εκστρατεία

Με αφορμή το ένθετο αφιέρωμα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (19/8/2012) με τίτλο «Η Μικρασιατική Καταστροφή» πολλά θεωρητικά-ιστορικά ζητήματα ανοίγονται.

Ο τίτλος μπορεί να φαντάζει προκλητικός, όμως με αφορμή το ένθετο αφιέρωμα του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (19/8/2012) με τίτλο «Η Μικρασιατική Καταστροφή» πολλά θεωρητικά-ιστορικά ζητήματα ανοίγονται, κυρίως αναφορικά με την αλλαγή των θέσεων του ΚΚΕ για τις αιτίες των γεγονότων, προκειμένου να υποστηριχτούν σημερινές του επιλογές. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι (οι υπογραμμίσεις δικές μας):

Στο εισαγωγικό κείμενο του ένθετου (επιμέλεια προφανώς του Ιστορικού Τμήματος του ΚΕ) διαβάζουμε : «…Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι το αποτέλεσμα της συμμετοχής της
άρχουσας τάξης της Ελλάδας στα ιμπεριαλιστικά σχέδια στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής, προκειμένου να προωθήσει μέσω αυτής της συμμετοχής στην πράξη τη θεωρία της «Μεγάλης Ιδέας», δηλαδή της προσάρτησης εδαφών στην Ελλάδα και έτσι να ικανοποιηθούν τα συμφέροντα των Ελλήνων κεφαλαιοκρατών, τα οποία διαπλέκονταν μ' αυτά των τότε ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ιδιαίτερα της Αγγλίας. Και την πραγματοποίηση των οποίων επεδίωκαν, μέσω των αγγλικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων στην περιοχή…Ποια είναι η θέση της Ελλάδας, εκείνη την περίοδο, στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα και, δεύτερον, ποιες διεθνείς συνθήκες επικρατούσαν και ποια σχέδια υπήρχαν για την περιοχή της Εγγύς Ανατολής; Η αστική τάξη της Ελλάδας ήθελε την περίοδο εκείνη να διευρύνει την εσωτερική αγορά με νέα εδάφη. Και προσέβλεπε σε τέτοια εδάφη, όπου κατοικούσε και δρούσε ελληνικός πληθυσμός. Τέτοια ήταν τα παράλια της Μικράς Ασίας και η τότε Ανατολική Θράκη. Αλλά αυτή η επιδίωξη χωρίς τους τότε ιμπεριαλιστές συμμάχους της, νικητές στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν μπορούσε να ευοδωθεί. Ηδη, η αστική τάξη της Ελλάδας ήταν αντιδραστική. Προσδοκούσε, λοιπόν, προσάρτηση εδαφών. Και αυτό συνδυαζόταν με τις επιδιώξεις ιμπεριαλιστικού μοιράσματος ολόκληρης της περιοχής από τα Βαλκάνια έως την Εγγύς Ανατολή, σε περίοδο αποσύνθεσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που επιπλέον ήταν σύμμαχος των ηττημένων στον πόλεμο ιμπεριαλιστικών δυνάμεων…Η κυβέρνηση Βενιζέλου - ως εκφραστής των συμφερόντων της άρχουσας τάξης στη χώρα - βλέπει το ιδανικό περιβάλλον για να υλοποιήσει την επιδίωξη προσάρτησης νέων εδαφών και αύξησης των ορίων της δικής της αγοράς. «Μεγάλη Ιδέα» την ονόμασαν. Στο πλαίσιο του μοιράσματος μεταξύ των νικητριών ιμπεριαλιστικών κρατών και με την αξιοποίηση της συμμετοχής της στον πόλεμο στο πλευρό τους, η άρχουσα τάξη της Ελλάδας πίστευε ότι θα της εξασφάλιζαν εδάφη με το πρόσχημα της ύπαρξης σ' αυτά ελληνικών πληθυσμών….Εκείνη την περίοδο, η κυβέρνηση δένει τη χώρα όλο και πιο στενά με τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς, στέλνοντας στη Σοβιετική Ρωσία εκστρατευτικό σώμα. Ο Βενιζέλος πηγαίνει ο ίδιος στο Παρίσι για να διεκδικήσει και διπλωματικά την υλοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας». Οι ιμπεριαλιστές υπέβαλαν στην κυβέρνηση του Βενιζέλου το αίτημα αποστολής ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Σμύρνη και η κυβέρνηση Βενιζέλου ανταποκρίθηκε…».
Από τα παραπάνω βγαίνει ξεκάθαρο το συμπέρασμα ότι η ελληνική άρχουσα τάξη δεν σύρθηκε εξαρτημένη στην Μικρασιατική εκστρατεία αλλά οικειοθελώς προκειμένου να διεκδικήσει το δικό της μερίδιο (με ανισότιμους όρους φυσικά) στο παιχνίδι της μοιρασιάς που ανοιγόταν. Μία τέτοια εκτίμηση της τότε κατάστασης και των αιτιών της, συμπίπτει με τις τωρινές εκτιμήσεις του ΚΚΕ (ιδιαίτερα πιο καθαρά από το 18ο Συνέδριο) για τα ζητήματα της (μη) εξάρτησης της χώρας μας και της τροτσκιστικής προέλευσης θέσης της «αλληλεξάρτησης». Κάτι τέτοιο όμως δεν αποδεικνύεται και κυρίως έρχεται σε αντίθεση με τις τότε θέσεις του ΣΕΚΕ (αλλά και του ΚΚΕ αργότερα όπως και της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που ήταν οργανικό μέλος της) αλλά και τις σχετικά πρόσφατες. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι:
Τι έλεγε το ΚΚΕ τότε;
«…Η χώρα μας εξήλθεν από τον πόλεμον εθνικώς υποδουλωμένη και οικονομικώς κατεστραμμένη. Εθνικώς υποδουλωμένη εις τας μεγάλας αστικάς δυνάμεις της Δύσεως αι οποίαι την εμεγάλωσαν διά να τη χρησιμοποιούν στρατιωτικώς όπου τα συμφέροντά των κινδυνεύουν. Οικονομικώς βεβαρημένη με δυσβάστακτα χρέη, τα οποία ο εργαζόμενος ελληνικός λαός θα κληθεί να πληρώση…Απέναντι της καταστάσεως ταύτης η οποία εξωτερικώς μεν οδηγεί την χώραν προς νέους αγνώστους πολέμους και νέας συμφοράς, εσωτερικώς δε οδηγεί αυτήν εις την πλέον αδυσώπητον χρεωκοπίαν και αθλιότητα, που επαυξάνει το αδιέξοδον και την απόγνωσιν των ταλαιπωρημένων μαζών, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα υψώνει την φωνήν του και καταγγέλλει ως συνένοχα και υπεύθυνα όλα εν γένει τα αστικά κόμματα, όσα προ και κατά τη διάρκειαν του πολέμου εκυβέρνησαν την χώραν κ' εβοήθησαν εις την πολιτικήν του πολέμου, της πιέσεως και της υποδουλώσεως του λαού. Το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα, το οποίον από της αρχής του ευρωπαϊκού πολέμου μέχρι σήμερον και επί των πρώτων κυβερνήσεων και επί της σημερινής, δεν έπαυσε να διαμαρτύρεται διά την τυχοδιωκτικήν και ξενικήν πολιτικήν όλων των αστικών κομμάτων και να διαφωτίζη τας εργαζομένας τάξεις, εφ' όσον ηδύνατο να διαφεύγη τα άτιμα και αισχρά μέσα με τα οποία οι εκάστοτε κυβερνώντες δικτάτορες εζήτησαν να πνίξουν την φωνήν του προλεταριάτου εκβιάζοντες τούτο διά την υποστήριξιν της ιμπεριαλιστικής των πολιτικής, αντιτάσσει μετά περισσότερου θάρρους σήμερον το απελευθερωτικόν πρόγραμμά του και προσκαλεί να συσπειρωθούν πέριξ αυτού όλα τα θύματα της δυστυχίας και της απάτης, όλους εκείνους, οι οποίοι παρεσύρθησαν καλή τη πίστει πιστεύσαντες εις την ηθικήν μιας ενόχου πολιτικής, να συνδράμουν τον αρχόμενον αγώνα εναντίον της κυριαρχίας των εκμεταλλευτών, εναντίον των νέων πιέσεων και αυθαιρεσιών αυτών, εναντίον κάθε άλλου πολέμου…» (Ανακοίνωση Κ.Ε ΣΕΚΕ 10/9/1920).

Όλα τα επόμενα χρόνια το ΚΚΕ μέσα από τα ντοκουμέντα του (αλλά και μέσω σχετικής ημερίδας που πραγματοποίησε- Η Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή εκδ. Σ.Ε 1983) είχε ως βάση εκτίμησης του την ιμπεριαλιστική εξάρτηση της χώρας μας και τις καταστροφικές συνέπειες που είχε διαχρονικά για τη χώρα μας. Και μέσα από αυτό αναδείκνυε σε κάθε περίπτωση την ανάγκη αντιιμπεριαλιστικού αγώνα (για εθνική ανεξαρτησία και απαλλαγή από κάθε είδους ιμπεριαλιστικά δεσμά) στενά πάντα δεμένου με τον αγώνα για ριζικές αλλαγές στον τόπο, για την ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση της σοσιαλιστικής κοινωνίας

Ας δούμε όμως δύο σχετικά πρόσφατες εκτιμήσεις που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση :
1. Στο «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α’ Τόμος 1918-1949» (Έκδοση του Ιστορικού Τμήματος της Κ.Ε 1995) αναφέρει χαρακτηριστικά «…Η κυρίαρχη όμως αστοτσιφλικάδικη τάξη της χώρας μας θεώρησε μεγάλη ευκαιρία για την πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας», αρχίζοντας με την απελευθέρωση των αλύτρωτων ελληνικών πληθυσμών και φτάνοντας στο ουτοπικό όνειρο της ανασύστασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στη δημιουργία της Μεγάλης Ελλάδας των πέντε θαλασσών»! Στην πραγματικότητα άρχιζε μια τυχοδιωκτική εκστρατεία για την προώθηση των κατακτητικών επιδιώξεων του αγγλογαλλικού ιμπεριαλισμού… Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις είναι αυτές που έσπρωξαν τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις και σε πολεμικές επιχειρήσεις έξω από την περιοχή της Σμύρνης για να πνίξουν το αντιιμπεριαλιστικό-απελευθερωτικό κίνημα του τουρκικού λαού…» (σελ. 13)
2. Τι γραφόταν ακόμη πιο πρόσφατα: Σε άρθρο στην ΚΟΜΕΠ με τίτλο: «Μικρασιατική καταστροφή 80 χρόνια από την Συνθήκη των Σεβρών» (3/ 2000) ο Χρήστος Τσιντζιλώνης (μέλος του Ιστορικού Τμήματος της Κ.Ε του ΚΚΕ) σημειώνει: «…Η μικρασιατική εκστρατεία, παρά τις προσπάθειες της άρχουσας τάξης να παρουσιαστεί σαν προσπάθεια πραγματοποίησης των ονείρων του ελληνικού μεγαλοϊδεατισμού, που άρχιζαν από την απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών και έφταναν μέχρι το φρούδο όνειρο της ανασύστασης της βυζαντινής αυτοκρατορίας και στη δημιουργία της «Μεγάλης Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», στην πραγματικότητα ήταν μια υπερπόντια κατακτητική πολεμική επιχείρηση, πριν απ’ όλα του αγγλικού, αλλά και του γαλλικού και του ιταλικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή και τα πετρέλαιά της. Μια επιχείρηση, που στόχο της είχε την κατάληψη από τους ιμπεριαλιστές στρατηγικών θέσεων ενάντια στη νεαρή τότε σοβιετική Ρωσία και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της περιοχής… Πέρα όμως από τις τεράστιες ευθύνες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για τη μικρασιατική καταστροφή, για το ξερίζωμα του μικρασιατικού ελληνισμού από τις πανάρχαιες εστίες του, την κύρια, την πρωταρχική ευθύνη φέρνουν οι δυνάμεις της ελληνικής ολιγαρχίας, που εκπροσωπούνταν τότε από τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα, το κόμμα των Φιλελευθέρων και το Λαϊκό. Το πρώτο γιατί άρχισε τον τυχοδιωκτικό πόλεμο και το δεύτερο γιατί τον συνέχισε. Οι δυνάμεις αυτές, καθοδηγούμενες βασικά από στενά ταξικά κίνητρα και αγνοώντας το εθνικό συμφέρον, πλειοδοτούσαν σε υποτέλεια και δουλική υπακοή στα κελεύσματα των ιμπεριαλιστών.Οι κύριες αιτίες της αντεθνικής και εγκληματικής στάσης και των δύο κομμάτων της ελληνικής ολιγαρχίας στα πολεμικά γεγονότα του 1919-1922 ήταν η οικονομική και πολιτική εξάρτηση της χώρας από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, η στενή σύνδεση των οικονομικών συμφερόντων της ντόπιας ολιγαρχίας με τα συμφέροντα των ξένων ιμπεριαλιστών και η πολιτική υποτέλειας που για τους παραπάνω λόγους ήταν υποχρεωμένη να ακολουθεί. Κι αυτό αποτελεί ένα μεγάλο δίδαγμα που λέει πως η πολιτική και οικονομική εξάρτηση στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και η υποτέλεια της άρχουσας τάξης σ’ αυτές όχι μονάχα δεν εξυπηρέτησε ποτέ και δεν εξυπηρετεί και σήμερα τα συμφέροντα της χώρας μας, αλλά αντίθετα θέτει σε σοβαρούς κινδύνους τα εθνικά συμφέροντα, την εθνική ανεξαρτησία και τα δικαιώματα του εργαζόμενου λαού…».
Ας δούμε και μια εκτίμηση από άλλο πολιτικό χώρο. Τον Ιούνη του 1997 το ΝΑΡ στο σχέδιο θέσεων του Γραφείου της Συντονιστικής Επιτροπής σε σχέση με τη θέση της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα σχετικά με την Μικρασιατική εκστρατεία σημειώνει: «…ήδη από εκείνη την εποχή ο ελληνικός καπιταλισμός είχε «καταχτήσει» μια θέση στον καπιταλιστικό καταμερισμό ως κατώτερος και ασταθής κρίκος της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας σε στενή σύνδεση με το υπό αγγλική ηγεμονία ιμπεριαλιστικό μπλοκ…». Οι ομοιότητες με τις σημερινές θέσεις του ΚΚΕ είναι προφανείς…
Από τα παραπάνω (τα παραθέματα θα μπορούσαν να ήταν πολύ περισσότερα) γίνεται εμφανές ότι το ΚΚΕ σήμερα παρουσιάζει διαφορετικές εκτιμήσεις για τις αιτίες της Μικρασιατικής εκστρατείας από ότι όλα τα προηγούμενα χρόνια σε μια προσπάθεια αυτές να έρθουν πιο κοντά στις εκτιμήσεις του 18ου Συνεδρίου για τη θέση της χώρας μας στο σύστημα του ιμπεριαλισμού που σημειώνει. «…Στο πλαίσιο της ανισόμετρης ανάπτυξης, ο ελληνικός καπιταλισμός διατηρεί την αναβαθμισμένη θέση του στα Βαλκάνια, που πραγματοποιήθηκε μετά την καπιταλιστικοποίηση τους, ενώ δε μεταβάλλεται η ενδιάμεση (εδώ έχει απαλειφθεί η θέση του προγράμματος του ΚΚΕ για εξαρτημένη) θέση του στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα…». Η θέση αυτή της «αλληλεξάρτησης» όπως λέγεται οδηγεί σε εκτιμήσεις που θεωρούν όχι απλά λαθεμένες αλλά «αντιεπιστημονικές» τις απόψεις περί εξάρτησης!!! Όπως για παράδειγμα «…Αυτά τα κρύβει η «Αυγή» γιατί τη συμφέρει να αναπαράγει αντιεπιστημονικές αναλύσεις περί «εξάρτησης» και να παρουσιάζει την ντόπια αστική τάξη σαν δουλοπρεπή. Αρα, καλεί το λαό να βοηθήσει τους αστούς στην Ελλάδα να σηκώσουν κεφάλι…» (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 23/8 που ενώ ασκεί σωστή κριτική στα όσα γράφει η ΑΥΓΗ από την άλλη λαθεμένα χαρακτηρίζει ως αντιεπιστημονική ανάλυση τα ζητήματα της εξάρτησης!) κάτι που στην πράξη οδηγεί στην υποτίμηση του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα. Και καλά μπορεί η ανάλυση αυτή σήμερα «να πάσχει» (και με βάση τα ίδια τα γεγονότα αλλά και τις Λενινιστικές παρακαταθήκες για τον Ιμπεριαλισμό) αλλά να χρησιμοποιείται κιόλας για να επανεκτιμήσει γεγονότα του παρελθόντος και να αναθεωρήσει παλιότερες απόψεις τεκμηριωμένες και στηριγμένες στην Μαρξιστικολενινιστική ανάλυση, σίγουρα πάει πολύ. Όπως έλεγε και ο Κ. Μαρξ (18η Μπρυμαιρ) «Ο Χέγκελ λέει κάπου ότι όλα τα γεγονότα και οι προσωπικότητες της ιστορίας επανεμφανίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ξέχασε να προσθέσει: την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη ως φάρσα»!

Ευγενία Γ. Καβαλάρη
Φιλόλογος