Πολιτική εξουσία και κράτος - Παρατηρήσεις πάνω σε ένα σοβαρό θεωρητικό ζήτημα, του Θανάση Τσιριγώτη

Αναδημοσίευση από το alfavita.gr
Αρθρογράφος: Θανάσης Τσιριγώτης

Εισαγωγή

Τελευταία, με αφορμή την απελπισία που γεννά στα μικροαστικά στρώματα (και τα κεφάλια) - και σε ομάδες διανοουμένων η οικονομική επίθεση καθώς και το ανερχόμενο ρεύμα των ρεφορμιστικών αυταπατών στο οποίο κανοναρχεί ο ΣΥΡΙΖΑ, θέριεψαν παλιές ιδέες με νέο περίβλημα. Μία από αυτές είναι η θέση πως «μπορούμε ν’ αλλάξουμε τον κόσμο, χωρίς να υπάρξει επαναστατική ανατροπή». Η παραπάνω θεωριούλα την οποία επικροτούν ιμπεριαλιστές, μονοπωλιακοί όμιλοι, όλος ο αστικός συρφετός, τρυπώνει και στην ευρεία αριστερά.

Ένα σημαντικό ρεύμα, ιδίως νέων ανθρώπων, αποστρέφεται την πολιτική, κηρύσσει τον αναχωρητισμό και λέει πως τον ενδιαφέρει μόνο ο εαυτός του.
Ένα άλλο έλκοντας την καταγωγή του από τους ουτοπικούς σοσιαλιστές -ακόμα κι όταν δεν το ξέρει- στρέφεται στις εναλλακτικές οικονομίες και στο λεγόμενο κοινοτισμό, κλίνει σ’ όλους τους τόνους τη λέξη «αλληλεγγύη» και κοιτάει να σώσει ο,τιδήποτε αν σώζεται, δηλαδή την «ψυχή» του. Ένα τρίτο, σοβαρότερο πολιτικά, θέλει «ν’ αλλάξει τον κόσμο χωρίς να πάρει την εξουσία». Εμφανιζόμενος πολιτικός θεμελιωτής αυτής της τάσης είναι ο Άγγλος πολιτικός και διανοούμενος Τζ. Χάλογουέι. Τον τελευταίο έφεραν πρόπερσι ως ομιλητή με διθύραμβους οι τροτσκιστές του ΣΕΚ - ΑΝΤΑΡΣΥΑ παρουσιάζοντάς τον περίπου ως «γκουρού» του μαρξισμού. Άνθρακες ο θησαυρός. Ωστόσο σημειώνουμε ότι κατά καιρούς οι διάφοροι αντικαπιταλιστές μας παρουσιάζουν ευρωπαίους διανοούμενους σαν τον Xάλογουέι, τον Μπαντιού, τον Ζίζεκ μ’ ένα τρόπο που θυμίζει τους από μηχανής θεούς στο αρχαίο θέατρο. Δίνουν τη λύση. Στην πραγματικότητα το όλο πράγμα δείχνει επαρχιωτισμό, αντιγραφές κι εύκολες προτάσεις. Η πολιτική δεν είναι ταχυδακτυλουργία. Σύμφωνα λοιπόν με όλους τους παραπάνω, η ιμπεριαλιστική εξάρτηση, ο σαθρός καπιταλισμός και η κυριαρχία των αστών είναι το ελάσσον. Το μείζον είναι ο άνθρωπος! Αυτόνομα, αυτοδύναμα, ξεκομένος από τις χιλιάδες οικονομικο-πολιτικο-κοινωνικές σχέσεις του. Δηλαδή αφηρημένα, άρα ασπόνδυλα, απολίτικα, υπερχρονικά. Tι απορρέει από τα παραπάνω; Η αδύναμη κλάψα του μικροαστού που αρνείται να δει την καταιγίδα και να πολεμήσει γι’ αυτό και αναζητά εναγώνια ένα ατομικό δρόμο ή έναν αναχωρητισμό μία αλληλεγγύη, μία ανακούφιση.

Το κράτος

Συναφές με το παραπάνω είναι το ζήτημα του κράτους. Γύρω από το θέμα «κράτος» έχουν γραφεί χιλιάδες κείμενα κι έχουν ειπωθεί τόσο σπουδαία πράγματα όσο και πολιτικές ανοησίες.

O Λένιν για το ζήτημα του κράτους υποστήριζε:
«Το κράτος είναι η μηχανή που έχει προορισμό να διατηρεί την κυριαρχία μιας τάξης πάνω σε μιαν άλλη», ενώ ο Στάλιν (Zητήματα Λενινισμού) έγραφε πως «το κράτος είναι στα χέρια της κυρίαρχης τάξης, μία μηχανή που έχει προορισμό την κατάπνιξη της αντίστασης των ταξικών της αντιπάλων».

Το κράτος δεν υπήρχε αιώνια. Γεννήθηκε με τη διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις, σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους. Αναδύθηκε, γιγάντωσε ως προϊόν των ταξικών αντιθέσεων και θα απονεκρωθεί (σύμφωνα με την οξυδερκή προσέγγιση του Ένγκελς) όταν εξαλειφθούν οι λόγοι που το γέννησαν, δηλαδή σε μια κοινωνία χωρίς τάξεις, στον κομμουνισμό.

Το κράτος αποδείχτηκε ιστορικά πως είναι βασικό εργαλείο ταξικής κυριαρχίας και εξουσίας, με όργανα το στρατό, την αστυνομία, τη δικαιοσύνη, τις φυλακές, αλλά και την εκπαίδευση, την εκκλησία κ.λπ. Φυσικά η εξουσία και στην περίπτωσή μας η αστική εξουσία και κυριαρχία, δεν εξαντλείται μόνο στο βασικό θεσμικό της θεματοφύλακα: το κράτος. Μία σειρά ταξικές λειτουργίες θεσμοθετημένες αλλά και θεσμοποιημένες (ΜΜΕ, οικογένεια, παράδοση), λειτουργούν ως εργαλεία χειραγώγησης, ποδηγέτησης και ταξικής κυριαρχίας. Μέχρι σήμερα η ιστορία χώρισε τρεις τύπους εκμεταλλευτικών κρατών (δουλοκτητικό, φεουδαρχικό και αστικό) και περισσότερες εκφράσεις πολιτικής κυριαρχίας και εκμετάλλευσης (αστική δημοκρατία, φασισμός, τυρρανία, μοναρχία κ.λπ.).

Για πρώτη φορά το σοσιαλιστικό κράτος στη Ρωσία, αφού τσάκισε την αστική κρατική μηχανή, την ιμπεριαλιστική περικύκλωση και τους λευκοφρουρούς, διακήρυσσε την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. «Το σοσιαλιστικό κράτος αποτελεί το κύριο όπλο των εργατών και των αγροτών στην πάλη τους για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, είναι δημοκρατικό νέου τύπου και δικτατορικό νέου τύπου (δικτατορία του προλεταριάτου)». (Λένιν). Η οχτωβριανή επανάσταση και η σοσιαλιστική οικοδόμηση (μέχρι το 1956) ήταν η πρώτη έμπρακτη απόδειξη της ικανότητας των εργατών - αγροτών, όχι μόνο να τσακίσουν το παλιό καθεστώς, αλλά να κυβερνήσουν. Νά οικοδομήσουν το δικό τους κράτος.

Αριστεροδεξιές λαθροχειρίες

Απέναντι στο ζήτημα του κράτους (και συνεπαγωγικά της εξουσίας) αναπτύχθηκαν και αναπτύσσονται διάφορες θεωρίες «αριστερού» ή δεξιού περιεχομένου.

Oι δυτικοί ιμπεριαλιστές ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση του παλινονορθωμένου καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ, την Κίνα ή τις άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες, θεώρησαν ότι ήρθε ο καιρός να πάρουν την πολιτική τους εκδίκηση. Κυρίαρχο, σήμερα, αστικό δόγμα είναι ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος συνίσταται στο λεγόμενο μικρό και ευέλικτο κράτος, στην καταβαράθρωση των εργατολαϊκών κατακτήσεων. Το λεγόμενο «κράτος στρατηγείο» που ανοίγει διάπλατα την πόρτα στην επέλαση των «αγορών» και των ιδιωτών και αποτελεί τη σημαία κάθε δεξιού πολιτικού, συμπληρώνει την Κεϋνσιανή θεωρία που φόρεσαν οι σοσιαλδημοκράτες μετά την κρίση του 1929 - 30 και ιδιαίτερα μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο. Σύμφωνα με τους αστούς πολιτικούς κεϋνσιανούς και οικονομολόγους, το κράτος πρέπει να θεωρείται βασικός μοχλός οικονομικής ανάπτυξης (επέκταση, επενδύσεις, κρατικοποιήσεις) για να τονώνεται η εσωτερική αγορά μέσω της αγοραστικής δυνατότητας των μισθωτών και να λειτουργεί έτσι ως ισορροπιστικό εργαλείο ανάμεσα στους διάφορους καπιταλιστές. Ως συλλογικός καπιταλιστής. Τοσο η ακραία νεοφιλελεύθερη θεωρία και πρακτική, όσο και ο ξεθυμασμένος κεϋνσιανισμός αποτελούν παραλλαγές του ίδιου οικονομικού μοντέλου. Απλώς λειτουργούν ως «φυσαρμόνικα» στον ίδιο στόχο, που είναι η αναπαραγωγή, διαιώνιση κι επέκταση της αστικής ταξικής κυριαρχίας. Απέναντί τους, δηλαδή, παραθετικά αναπτύχθηκε μια μεγάλη ποικιλία ρεφορμιστικών απατών κι αυταπατών που όμως έχουν τον ίδιο παρονομαστή.

O ρεφορμισμός παρουσιάστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα με κοινωνικές μήτρες και στηρίγματα (όπως έλεγε ο Λένιν) την εργατική αριστοκρατία, δηλαδή όταν η αστική τάξη, σε περίοδο ανθοφορίας, μπορούσε να πετάει ψίχουλα σε ορισμένα κοινωνικά στρώματα. Εκπρόσωποι της Β’ Διεθνούς όπως ο Μπερνστάιν και ο Κάουτσκυ (Γερμανία), οι μενσεβίκοι στη Ρωσία, οι Εργατικοί στην Αγγλία ήσαν «πράκτορες» των αστών στο εργατικό κίνημα. Μετά το β’ παγκόσμιο πόλεμο τους ακολούθησαν οι Τολιάτι και Μπερλιγκουέρ (Ιταλία), ο Μαρσέ (Γαλλία), ο Καρίγιο (Ισπανία). Η βασική γραμμή όλων των ρεβιζιονιστών με διάφορες παραλλαγές ήταν η συνεργασία (και όχι η πάλη) των τάξεων.

Απέναντι στη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία και πρακτική της ταξικής πάλης που φτάνει ως την επανάσταση και το σοσιαλισμό, οι ρεφορμιστές κάθε κοπής προβάλλουν την ιδέα του συμβιβασμού ανάμεσα στην εργατική και την αστική τάξη. Oι ρεφορμιστές με κάθε τρόπο (και οι εκλογικές αυταπάτες είναι ένας από αυτούς) προσπαθούν να αφοπλίσουν τους εργάτες ότι για να περάσουν στο σοσιαλισμό δεν υπάρχει κανένας λόγος να ξεριζώσουν την αστική εξουσία και το κράτος της. Από τα προσφιλή μοτίβα τους ήταν το περίφημο «ειρηνικο πέρασμα» από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, που ταλαιπώρησε για δεκαετίες με τη σκουριά του το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα. O «σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία» του ΣΥΡΙΖΑ, παλιά σημαία του ΚΚΕ εσωτερικού είναι μια παραλλαγή της ταξικής συνεργασίας. Αλλά παράπλευρη δύναμη στα παραπάνω ήταν (και είναι) οι αριστεροί ρεφορμιστές, οπαδοί του Πουλαντζά, αντικαπιταλιστές της φράσης, εργατιστές που δε θέλουν διόλου κράτος (!) ακόμα και «αναρχικοί» εναλλακτικοί.

Αυτοί υποστηρίζουν (π.χ. Πουλαντζάς) ότι το κράτος είναι ένα πεδίο ταξικής πάλης, ένα πεδίο δράσης, κι ότι αντί να συντριβεί μπορεί ν’ αλωθεί από τα μέσα. Είναι οι περίφημες «διαρκείς ρήξεις» στις οποίες έχουν πάρει μεταπτυχιακά οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, φοιτητικές συσπειρώσεις, αλλά και κάθε διανοούμενος που θέλει (όπως ο Τζ. Χαλογουέη) ν’ αλλάξει τον κόσμο χωρίς να πάρει την εξουσία. Ένα μαζικό πείραμα ήταν οι περίφημοι Ζαπατίστας που έμειναν από πολιτικά καύσιμα στη ζούγκλα της Λακαντόνα. Διότι την αστική τάξη ή την ανατρέπεις ή όχι.

Και πάντως επανάσταση δε γίνεται χωρίς επαναστατική θεωρία για τις μάζες. (Ακόμα κι όταν η κουκούλα του κομαντάντε Μάρκος γοητεύει). Η άλλη όψη του ρεφορμισμού ­όσο κι αν ακούγεται υπερβολικό­ είναι η ηγεσία του ΚΚΕ. Παρά τις ηχηρές διακηρύξεις και τα μεγάλα λόγια για «λαϊκή εξουσία και οικονομία», η ηγεσία του ΚΚΕ αντικατέστησε τη θεωρία για το κράτος και την επανάσταση με τις «γενικευμένες κρατικοποιήσεις και τις εκλογές». Ακόμα κι όταν βρίσκεται στην άκρη του κοινοβουλευτικού ή εκλογικού τόξου, δεν παύει εδώ και 60 χρόνια ν’ αποτελεί με τις ρεβιζιονιστικές θεωρίες του δύναμη αφοπλισμού των λαϊκών μαζών.

Μία κλασική περίπτωση (Ρεφορμιστικές αυταπάτες)

Στο ΠΡΙΝ (15.7.2012) δημοσιεύτηκε ένα δισέλιδο άρθρο με τίτλο «Νεοφιλελευθερισμός και κράτος» (Δ. Γρηγορόπουλος) όπου η ρεφορμιστική αυταπάτη «σπάει κόκαλα». Όλη η «φιλοσοφία» για τον εκδημοκρατισμό του κράτους παραπέμπει ευθέως στο 10ο συνέδριο του ΚΚΕ (1978) και στις θετικές προτάσεις που υπέβαλε η τότε ηγεσία του ΚΚΕ (Χ. Φλωράκης) στον Α. Παπανδρέου και στο ΠΑΣOΚ. Oι θέσεις του αρθρογράφου βρίσκονται ριζωμένες στο έδαφος του σημερινού ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από την ΔΗΜΑΡ και πάντως ­αν διαβαστούν προσεκτικά­ θα δημιουργήσουν πολιτική αλλεργία στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Ή μήπως το λεγόμενο μεταβατικό πρόγραμμα των αντικαπιταλιστών μας είναι κανονικό πολιτικό περιβόλι;
Στο υποκεφάλαιο με τον ενδεικτικό τίτλο «Eκδημοκρατισμός» γράφουν:
«Η ορθολογική και δημοκρατική λειτουργία και οργάνωση των δημοσίων υπηρεσιών εξυπηρετεί το καθολικό συμφέρον...».

Πώς ορίζεται η ορθολογική λειτουργία και το καθολικό συμφέρον; Αυτό δε λέει σήμερα η κυβέρνηση και η «τρόικα» που τη στηρίζει; Παρακάτω: «O δημόσιος τομέας είναι οργανωμένος με αναξιοκρατικά κριτήρια ή στεγανά». Ακριβώς έτσι γράφουν! Και συνεχίζουν ακάθεκτοι: «Oι αποφάσεις (σσ του κράτους) λαμβάνονται χωρίς καμία συμμετοχή ακόμη και των έμπειρων υπαλλήλων. Oι υπάλληλοι αποξενώνονται από αυτή τη διαδικασία, παθητικοποιούνται, αδιαφορούν. Γι’ αυτό επιβάλλεται ο εκδημοκρατισμός του δημοσίου». Εννοεί του αστικού κράτους. Και για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για τον πάτο του κατήφορου, συνεχίζουν: «Όλοι οι εργαζόμενοι θα ενημερώνονται για τα προβλήματα της υπηρεσίας τους (σσ τα σώματα ασφαλείας;) και έτσι θα ζωογονείται το ενδιαφέρον για τη δουλειά και τις υποχρεώσεις τους. H Γενική Συνέλευση των εργαζομένων πρέπει ν’ αποφασίζει για τα θέματα του προσωπικού και άλλα ευρύτερα...

Η ρουτίνα και η ανευθυνότητα θα αποτελούν παρελθόν.

...Σταδιακά οι εργαζόμενοι θα συνειδητοποιούν ότι για να λειτουργεί η επιχείρησή τους δημοκρατικά προς όφελος των ιδίων και της κοινωνίας, είναι αναγκαία η εγκαθίδρυση ενός κοινωνικού συστήματος που στηρίζεται σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις και που λέγεται σοσιαλισμός».

Τί σημαίνουν τα παραπάνω; Ότι οι δομές του αστικού κράτους θα πρέπει να λειτουργούν με Γ. Συνελεύσεις των εργαζομένων γιατί αυτό αυξάνει την υπευθυνότητα, την απόδοση και την αξιοσύνη.

Ότι «σταδιακά» οι υπάλληλοι θα κατανοούν ότι αυτό είναι προς το ατομικό και το κοινωνικό συμφέρον. Όλη αυτή η διαδικασία οδηγεί στο... σοσιαλισμό.

Υπάρχει κάποιος αριστερός ή κομμουνιστής που δε διακρίνει στα παραπάνω μία αποθέωση του καραμπινάτου ρεφορμισμού; Εδώ δεν έχουμε πολιτική απόκλιση μικρής σημασίας. Το κεφάλαιο για τον περίφημο εκδημοκρατισμό του κράτους αποτελεί βόμβα μεγατόνων στα θεμέλια του λενινισμού για το κράτος και αποτελεί «έγκλημα καθοσιώσεως» όταν γράφεται και δημοσιεύεται από τους αντικαπιταλιστές μας.

Αν το παραπάνω γράφονταν σε μία πραγματικά κομμουνιστική εφημερίδα θα ξεσήκωνε τόνους κριτικής από το γνωστό χώρο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, θα προκαλούσε κομματική κρίση, θα γράφονταν με πηχιαίους τίτλους στο λήμμα «αυταπάτες». Eνώ τώρα;

Το μαρξιστικό - λενινιστικό κίνημα

Η στάση απέναντι στο κράτος και την αστική κυριαρχία ευρύτερα, είναι λυδία λίθος για το κομμουνιστικό κίνημα και την αριστερά. Oι δύο αστικές παραλλαγές (φιλελευθερισμός - κεϋνσιανισμός), οι δύο ρεφορμιστικές (ΣΥΡΙΖΑ - ΚΚΕ), αλλά και η αναρχική - εναλλακτική - κοινοτιστική, αφοπλίζουν το εργατολαϊκό κίνημα, αλλά επίσης οδηγούν, και άλλα κινήματα που γεννάει η κρίση και η επίθεση, σε «ανακύκλωση» και μαρασμό.

Η θεωρία για το κράτος και την αστική κυριαρχία σ’ ότι αφορά το μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα (δηλαδή τους πραγματικούς κομμουνιστές) έχει ιστορικό βάθος και πολιτική επικαιρότητα. Στα διλήμματα ανατροπή ή διαχείριση, κράτος όργανο ταξικής κυριαρχίας ή «πεδίο δράσης», πολιτική μαζών ή θεοποίηση (κάθε μορφής) του κράτους που θυμίζει εγελιανισμό και αντιιμπεριαλισμός ή σύγχρονος ευρωπαϊσμός έχουμε απαντήσει. Ως ιστορικό ρεύμα και ως Μ-Λ ΚΚΕ.

Στο πρόγραμμά μας η ανατροπή (προσοχή: ανατροπή) της διπλής κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού και της ντόπιας άρχουσας τάξης δεν επιδέχεται ερμηνείες. Είναι καθαρή, διαυγής, πολιτική θέση.

Κι αν οι συσχετισμοί (όπως θα έλεγε ο Μαρξ) μοιάζουν καταθλιπτικοί, είναι στο χέρι μας να τους αλλάξουμε.

Με τους πραγματικούς κομμουνιστές και τους επαναστάτες της πράξης, με την εργατική τάξη που πρέπει να συγκροτηθεί με τους αναγκαίους αγώνες και ταξικά με το κόμμα, εργαλείο λαϊκής ενότητας και ταξικής μάχης.

Σε κάθε όμως περίπτωση η πάλη με το ρεφορμισμό για το ζήτημα του κράτους και της εξουσίας δεν είναι ακαδημαϊκή. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.

Και σ’ αυτό το ζήτημα, οι μαρξιστές - λενινιστές δεν πρόκειται να βάλουν νερό στο κρασί τους.

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΛΑΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, 24/7/2012