Η γειτονιά των αγγέλων

Του ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ

Μουσική: ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΙΑΝΟΣ

ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (REX)

H υπόθεση του έργου : Στις αρχές της 10ετίας του '60, σε μια φτωχογειτονιά της Δραπετσώνας, ο Αντρέας, αριστερός εργάτης, γιος προσφύγων, γνωρίζεται τυχαία με την Ξένια, νεαρή  μεγαλοαστή, κόρη γνωστού για τις σκοτεινές του δραστηριότητες  εργοστασιάρχη. 

Ο θυελλώδης έρωτας τους, ασυμβίβαστος με τα ήθη των ανθρώπων της γειτονιάς, προκαλεί ανεξέλεγκτες αντιδράσεις.

Το θρυλικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με τη γνωστή μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, που ανέβηκε για πρώτη φορά το 1963 με το Νίκο Κούρκουλο και τη Τζένη Καρέζη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, επέλεξε ν’ ανεβάσει πενήντα χρόνια μετά το Εθνικό θέατρο στη σκηνή Κοτοπούλη - REX, σε σκηνοθεσία του Κώστα Τσιάνου.

Βαρύ, σε κάθε περίπτωση φορτίο, ασήκωτες γαρ οι αποσκευές. Ο Καμπανέλλης γράφει τη «γειτονιά των αγγέλων» σε μια περίοδο οριοθετημένη από τον μετεμφυλιακό απόηχο, σε μια δίνη σημαδιακών για την εξέλιξη του τόπου γεγονότων: έχουν προηγηθεί οι εκλογές της βίας και της νοθείας του ’61, η δολοφονία και η πάνδημη κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη, ο “ανένδοτος” αγώνας του Παπανδρέου‧ η τρομοκρατία της δεξιάς και του παρακράτους οργιάζουν, κι η σταθερά διωκόμενη αριστερά αντιπα­ρατάσσει δυνάμεις σ’ όλα σχεδόν τα μέτωπα.  

Οι ήρωες της γειτονιάς των αγγέλων, παρά τη μεταφυσική χροιά του τίτλου, είναι πραγματικοί κι ολοζώντανοι. Κυνηγημένοι αριστεροί και πρόσφυγες, εργάτες του κουτσουρεμένου μεροκάματου, οι άγγελοι της Δραπετσώνας του ’60 παλεύουν ενάντια σε μύριες αντιξοότητες για το καθημερινό ψωμί. Στην απέναντι όχθη η Ξένια, έχει περισσευούμενο το παντεσπάνι, αλλά δεν έχει από που να κρατηθεί. Ο Καμπανέλλης δεν αγιογραφεί. Οι ήρωες του κουβαλάνε γήινες αδυναμίες κι άγρια καταπίεση, την οποία αναπαράγουν μ’ αντίστοιχη ενίοτε αγριότητα – όπως στην περίπτωση της διαπόμπευσης της Ξένιας. Δεν μένει όμως η παραμικρή αμφιβολία, για το ποιος μπορεί να σηκώσει το βάρος της ανάτασης του λαού – και του τόπου. Τα σφιγμένα δόντια αυτών των σκληρών, όχι όμως κι αγέλαστων αντρών και γυναικών, τρίζουν από πείσμα κι αξιοπρέπεια. Στον αντίποδα, ο μεγαλοαστός πρώην εραστής της Ξένιας έχει όλα τα χαρακτηριστικά του ευνούχου.

Παρά το μοντερνιστικό περίγραμμα, που δεν υπονομεύει στο ελάχιστο τον καθαρό λόγο και τη στέρεα πρόθεση, η «γειτονιά των αγγέλων» σηκώνει το βάρος της αποτύπωσης μιας ολόκληρης εποχής. Γύρω από το προσφυγικό τραπέζι με «το ψωμί και το σταμνί», σμίγουν ασυντρόφευτα πάθη κι απερίφραστη ανθρωπιά, που στοι`χειώνει η αξεπέραστη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

Ο Τσιάνος προσέγγισε το έργο μ’ ευδιάκριτο αίσθημα, υποκύπτοντας ωστόσο στην ασφάλεια του ακαδημαϊσμού, στεγνώνοντας την πλοκή και σχηματοποιώντας τους χαρακτήρες, επιμένοντας απ’ την αρχή ως το τέλος σ’ ένα στερεοτυπικό μελοδραματικό τόνο, αναντίστοιχο προς τις προθέσεις του συγγραφέα. Αντί για το δωρικό σκηνικό όπου «άντρες και γυναίκες ντυμένοι στα μαύρα και στ' άσπρα, μένουν ασάλευτοι στις θέσεις τους όπως στις ζωγραφιές του μυστικού δείπνου», παρακάμπτοντας την επιμονή του Καμπανέλλη «να 'ναι υποδηλωτικά τα σκηνικά και διαγραμματική η κατασκευή τους», η τωρινή παράσταση ενδίδει στην πολυχρωμία. Το μεγαλύτερο ωστόσο ατόπημα είναι η παραλλαγή του αίσιου τέλους, γεγονός που αλλοιώνει ριζικά τη δραματουργική ουσία

Έργο ανεκτίμητου έρματος, η «γειτονιά των αγγέλων» επαναφέρει στο προσκήνιο όλες τις αξίες που θεμελίωσε ο λαός με την αριστερά στο τιμόνι στα πεδία των μαχών, γεφυρώνοντας τη μνήμη με τη συνείδηση.

Ξεχωρίζουν, τέλος, ο «Δωδεκάλογος» του Ταξιάρχη Χάνου για το ερμηνευτικό του εκτόπισμα, και για μια ακόμη φορά ο Ζαχαρίας Καρούνης του «Μεγάλου μας τσίρκου» στο τραγούδι.

 πηγή: Λαϊκός Δρόμος