Η επανάσταση του Φλεβάρη (1917)

Από την «Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκων) της Σοβιετικής Ένωσης»

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΛΕΒΑΡΗ – ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΤΣΑΡΙΣΜΟΥ – ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ – ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ – ΔΥΑΔΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

Το 1917 άρχισε με την απεργία της 9 του Γενάρη. Στο διάστημα της απεργίας έγιναν διαδηλώσεις στην Πετρούπολη, στη Μόσχα, στο Βακού, στο Νίζνι – Νοβγκορόντ.

Στην Μόσχα πήρε μέρος στην απεργία στις 9 Γενάρη το ένα τρίτο απ’ όλους τους εργάτες. Στη λεωφόρο Τβερσκόϊ η έφιππη αστυνομία διέλυσε διαδήλωση από δύο χιλιάδες. Στην Πετρούπολη, στη μεγάλη λεωφόρο Βίμποργκ οι φαντάροι συναδελφώθηκαν με τους διαδηλωτές.

«Η ιδέα της γενικής απεργίας κάθε μέρα συγκεντρώνει καινούργιους οπαδούς και γίνεται λαοφιλής, όπως ήταν το 1905», έγραφε στην έκθεσή της η αστυνομία της Πετρούπολης.

Οι μενσεβίκοι και οι εσέροι προσπαθούσαν να περιορίσουν το επαναστατικό κίνημα που φούντωνε στα πλαίσια που χρειάζονταν η φιλελεύθερη αστική τάξη. Στις 14 του Φλεβάρη, μέρα που άρχιζαν οι εργασίες της κρατικής Δούμας, οι μενσεβίκοι πρότειναν να πάνε ομαδικά οι εργάτες στην κρατική Δούμα. Οι εργατικές όμως μάζες ακολούθησαν τους μπολσεβίκους, δεν πήγαν στη Δούμα αλλά σε διαδήλωση.

Στις 18 του Φλεβάρη 1917 άρχισε η απεργία του εργοστασίου Πουλίτωφ στην Πετρούπολη. Στις 22 του Φλεβάρη απεργήσαν οι εργάτες στις περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις. Στη διεθνή ημέρα της γυναίκας, 23 του Φλεβάρη (8 του Μάρτη), με πρόσκληση της κομματικής επιτροπής των μπολσεβίκων της Πετρούπολης οι εργάτριες κατέβηκαν στο δρόμο για να διαδηλώσουν ενάντια στην πείνα, τον πόλεμο, τον τσαρισμό. Τη διαδήλωση των εργατριών την υποστήριξαν οι εργάτες με γενική εξόρμηση στην Πετρούπολη. Η πολιτική απεργία άρχισε να μετατρέπεται σε γενική πολιτική διαδήλωση ενάντια στο τσαρικό καθεστώς.

Στις 24 του Φλεβάρη (9 του Μάρτη) οι διαδηλώσεις επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη ένταση. Απεργούσαν κάπου 200.000 εργάτες.

Στις 25 του Φλεβάρη (10 του Μάρτη) το επαναστατικό κίνημα επεχτείνεται σε όλη την εργατική Πετρούπολη. Οι πολιτικές απεργίες στις διάφορες συνοικίες μετατρέπονται σε γενική πολιτική απεργία σε ολάκερη την πόλη. Παντού διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία. Πάνω από τις εργατικές μάζες κυματίζουν κόκκινες σημαίες με τα συνθήματα: «Κάτω ο τσάρος!» - «Κάτω ο πόλεμος!», «Ψωμί!». 

Το πρωΐ της 26 του Φλεβάρη (11 του Μάρτη) η πολιτική απεργία, και η διαδήλωση αρχίζουν να μετατρέπονται σε απόπειρες εξέγερσης. Οι εργάτες αφοπλίζουν την αστυνομία και τη χωροφυλακή και οπλίζονται οι ίδιοι. Αλλά η ένοπλη σύγκρουση με την αστυνομία καταλήγει σε πυροβολισμούς ενάντια στη διαδήλωση στην πλατεία Ζναμένσκαγια.
Ο στρατηγός Χαμπάλωφ, στρατιωτικός διοικητής της περιφέρειας της Πετρούπολης, κοινοποιεί πως οι εργάτες πρέπει να πιάσουν δουλειά στις 28 του Φλεβάρη (13 του Μάρτη) αλλιώς θα σταλούν στο μέτωπο. Στις 25 του Φλεβάρη (10 του Μάρτη) ο τσάρος διατάζει το στρατηγό Χαμπάλωφ. «Να σταματήσετε από αύριο τις ταραχές στην πρωτεύουσα».

 Δεν ήταν όμως πια δυνατό «να σταματήσουν την επανάσταση».

Στις 26 του Φλεβάρη (11 του Μάρτη) ο τέταρτος λόχος του εφεδρικού τάγματος του συντάγματος Παβλόβσκυ άνοιξε πυρ, όχι όμως πάνω στους εργάτες, αλλά πάνω στα έφιππα αστυνομικά αποσπάσματα, που ανταλλάσσαν πυροβολισμούς με τους εργάτες. Η πάλη για το στρατό ξετυλίγονταν δραστήρια και επίμονη, κυρίως από τις γυναίκες και τις εργάτριες, που αποτείνονταν ευθείας στους φαντάρους, συναδελφώνονταν μαζί τους, τους καλούσαν να βοηθήσουν το λαό ν’ ανατρέψει τη μισητή τσαρική απολυταρχία.

Την πραχτική δράση του μπολσεβίκικου κόμματος τη διεύθυνε το Γραφείο της κεντρικής επιτροπής του κόμματός μας, που βρίσκοταν τότε στην Πετρούπολη, με επί κεφαλής το σύντροφο Μολότωφ. Στις 26 του Φλεβάρη (11 του Μάρτη) το Γραφείο της κεντρικής επιτροπής έβγαλε προκήρυξη καλώντας να συνεχιστεί ο ένοπλος αγώνας ενάντια στον τσαρισμό, να δημιουργηθεί Προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση.

Στις 27 του Φλεβάρη (12 του Μάρτη) στην Πετρούπολη ο στρατός αρνήθηκε να πυροβολήσει ενάντια στους εργάτες κι άρχισε να περνά με το μέρος του εξεγερμένου λαού. Στις 27 του Φλεβάρη το πρωΐ υπήρχαν μόνο 10.000 εξεγερμένοι φαντάροι και το βράδυ ήταν κιόλας πάνω από 60.000. 

Οι εξεγερμένοι εργάτες και φαντάροι άρχισαν να πιάνουν τους τσαρικούς υπουργούς και στρατηγούς, να απελευθερώνουν τους επαναστάτες από τις φυλακές. Οι απελευθερωμένοι πολιτικοί κρατούμενοι παίρνουν αμέσως μέρος στον επαναστατικό αγώνα.

Στους δρόμους συνεχίζονταν ακόμα οι πυροβολισμοί με τους αστυνομικούς πράχτορες και τους χωροφύλακες, που είχαν στήσει πυροβόλα στις στέγες των σπιτιών. Το γρήγορο όμως πέρασμα του στρατού με το μέρος των εργατών έκρινε την τύχη της τσαρικής απολυταρχίας.

Όταν η είδηση για τη νίκη της επανάστασης στην Πετρούπολη έφτασε στις άλλες πόλεις και στο μέτωπο, εργάτες και φαντάροι άρχισαν παντού να καθαιρούν τους τσαρικούς υπαλλήλους.

Η αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη είχε νικήσει.

Η επανάσταση νίκησε γιατί η εργατική τάξη πρωτοστατούσε στην επανάσταση και καθοδηγούσε το κίνημα των εκατομμυρίων αγροτών, που φορούσαν τη στολή του φαντάρου «για ειρήνη, ψωμί, λευτεριά». Η ηγεμονία του προλεταριάτου προκαθόρισε την επιτυχία της επανάστασης.
«Την επανάσταση την πραγματοποίησε το προλεταριάτο. Αυτό έδειξε ηρωϊσμό, αυτό έχυσε το αίμα του, αυτό τράβηξε μαζί του τις πιο πλατείες μάζες του εργαζόμενου και φτωχού πληθυσμού...» έγραφε ο Λένιν τις πρώτες μέρες της επανάστασης (Λένιν, Άπαντα, τομ. 20ος σελ. 23 – 24).

Η πρώτη επανάσταση του 1905 είχε προετοιμάσει τη γρήγορη νίκη της δεύτερης επανάστασης του 1917.

«Δίχως τις τρίχρονες μεγάλες ταξικές μάχες και την επαναστατική ενέργεια του ρώσικου προλεταριάτου το 1905 – 1907 θα ήταν αδύνατη η δεύτερη επανάσταση, η τόσο γρήγορη, από την άποψη της ολοκλήρωσης του αρχικού της σταθμού μέσα σε λίγες μέρες», σημείωνε ο Λένιν (Στο ίδιο, σελ. 13).

Από τις πρώτες μέρες κιόλας της επανάστασης πρόβαλαν τα σοβιέτ. Η νικήτρια επανάσταση στηρίχτηκε στα σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών. Η επανάσταση του 1905 έδειξε πως τα σοβιέτ είναι όργανα της ένοπλης εξέγερσης και ταυτόχρονα το έμβρυο της νέας επαναστατικής εξουσίας. Η ιδέα των σοβιέτ ζούσε μέσα στη συνείδηση των εργατικών μαζών και την πραγματοποίησαν την άλλη μέρα κιόλας από την ανατροπή του τσαρισμού, με τη διαφορά όμως πως το 1905 είχαν δημιουργηθεί μόνο σοβιέτ των εργατών βουλευτών, ενώ το Φλεβάρη του 1917 με πρωτοβουλία των μπολσεβίκων σχηματίστηκαν σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών.

Ενώ οι μπολσεβίκοι καθοδηγούσαν άμεσα των αγώνα των μαζών στους δρόμους, τα συμβατικά κόμματα, οι μενσεβίκοι και οι εσέροι, πήραν τις θέσεις των βουλευτών στα σοβιέτ και σχημάτισαν εκεί τη δική τους πλειοψηφία. Σ’ αυτό συντέλεσε ως ένα σημείο και το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους ηγέτες του μπολσεβίκικου κόμματος βρίσκονταν στις φυλακές ή στην εξορία (ο Λένιν στο εξωτερικό, ο Στάλιν και ο Σβεντλώφ εξόριστοι στη Σιβηρία) ενώ οι μενσεβίκοι και οι εσέροι τριγυρνούσαν λεύτεροι στους δρόμους της Πετρούπολης. Κι έτσι επί κεφαλής των Σοβιέτ της Πετρούπολης και της Εκτελεστικής του επιτροπής βρέθηκαν αντιπρόσωποι των συμβιβαστικών κομμάτων: μενσεβίκοι και εσέροι. Το ίδιο έγινε και στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις. Μονάχα στο Ιβάνο – Βοζνεσένσκ, στο Κρασνογιάρσκ και σε μερικές άλλες πόλεις οι μπολσεβίκοι είχαν από την αρχή την πλειοψηφία.

Ο εξοπλισμένος λαός, οι εργάτες κι οι φαντάροι, που έστελναν τους αντιπρόσωπους τους στο σοβιέτ, το έβλεπαν σαν όργανο της λαϊκής εξουσίας. Νόμιζαν και πίστευαν πως το σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών θα πραγματοποιούσε όλα τα αιτήματα του επαναστατικού λαού και πως πρώτα – πρώτα θα έκλεινε ειρήνη.

Η εξαιρετική όμως ευπιστία των εργατών και των στρατιωτών τούς έπαιξε ένα άσκημο παιγνίδι. Οι εσέροι και οι μενσεβίκοι ούτε καν σκέφτονταν να τελειώσουν τον πόλεμο και να κλείσουν ειρήνη. Σκέφτονταν να χρησιμοποιήσουν την επανάσταση για να συνεχίσουν τον πόλεμο. Όσο για την επανάσταση και τα επαναστατικά αιτήματα του λαού, οι εσέροι και οι μενσεβίκοι πίστευαν πως η επανάσταση είχε κιόλας τελειώσει και τώρα το καθήκον μας ήταν να την κατοχυρώσουμε και να μπούμε στο δρόμο μιας κανονικής συνταγματικής συνύπαρξης με την αστική τάξη. Γι αυτό κι η εσερομενσεβίκικη ηγεσία του Σοβιέτ της Πετρούπολης πήρε όλα τα μέτρα που εξαρτώνταν από αυτή για να πνίξει το ζήτημα της κατάπαυσης του πολέμου, το ζήτημα ειρήνης και να παραχωρήσει την εξουσία στην αστική τάξη.

Στις 27 του Φλεβάρη (12 του Μάρτη) οι φιλελεύθεροι βουλευτές της κρατικής Δούμας, ύστερ’ από παρασκηνιακή συνεννόηση με τους εσέρους και τους μενσεβίκους ηγέτες, συγκρότησαν την προσωρινή επιτροπή της κρατικής  Δούμας, μ’ επικεφαλής τον πρόεδρο της 4ης Δούμας, τον τσιφλικά και μοναρχικό Ροτζιάνκο. Λίγες μέρες αργότερα η προσωρινή επιτροπή της κρατικής Δούμας και οι εσέροι και μενσεβίκοι ηγέτες της εκτελεστικής επιτροπής του Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών συνεννοήθηκαν μεταξύ τους κρυφά από τους μπολσεβίκους, για να σχηματίσουν μια καινούργια κυβέρνηση της Ρωσίας, την αστική Προσωρινή κυβέρνηση, με επί κεφαλής τον πρίγκηπα Λβωφ, που ο τσάρος Νικόλαος 2ος τον προόριζε για πρωθυπουργό του πριν από την επανάσταση του Φλεβάρη. Η Προσωρινή κυβέρνηση περιλάμβανε τον αρχηγό των καντέ Μιλιουκώφ, τον αρχηγό των οχτωβριανών Γκουτσκώφ και άλλους σημαντικούς εκπρόσωπους της τάξης των κεφαλαιοκρατών· σαν αντιπρόσωπος της «δημοκρατίας» μπήκε ο εσέρος Κερένσκι.

Τα πράγματα ήρθαν έτσι ώστε οι εσερομενσεβίκοι της εκτελεστικής επιτροπής του Σοβιέτ παρέδωσαν την εξουσία στην αστική τάξη και το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών άμα το έμαθε κατοπινά ενέκρινε στην πλειοψηφία του, παρά τις διαμαρτυρίες των μπολσεβίκων, τη δράση των εσερομενσεβίκων ηγετών.

Έτσι σχηματίστηκε η νέα κρατική εξουσία στη Ρωσία, που αποτελούνταν, όπως είπε ο Λένιν, από αντιπρόσωπους «της αστικής τάξης και των αστικοποιημένων τσιφλικάδων».

Δίπλα όμως στην αστική κυβέρνηση υπήρχε και άλλη εξουσία: το σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών. Οι στρατιώτες βουλευτές των σοβιέτ ήταν κυρίως επιστρατευμένοι αγρότες. Το σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών ήταν όργανο της συμμαχίας των εργατών και αγροτών ενάντια στην τσαρική εξουσία και μαζί όργανο της εξουσίας τους, όργανο της δικτατορίας της εργατικής τάξης και της αγροτιάς.

Αποτέλεσμα ήταν μια ιδιόμορφη περιπλοκή δύο «εξουσιών», δυο δικτατοριών: της δικτατορίας της αστικής τάξης, που την εκπροσωπούσε η Προσωρινή κυβέρνηση και της δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς, που την εκπρόσωπουσε το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών.

Είχαμε δυαδική εξουσία.

Πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι μενσεβίκοι και οι εσέροι βρέθηκαν αρχικά να έχουν την πλειοψηφία στα σοβιέτ;

Πώς εξηγείται ότι οι νικητές εργάτες κι αγρότες παράδοσαν θεληματικά την εξουσία στους εκπροσώπους της αστικής τάξης;

Ο Λένιν το απέδιδε στο γεγονός ότι είχαν ξυπνήσει και τραβηχτεί στην πολιτική εκατομμύρια άνθρωποι ανίδεοι από πολιτική. Αυτοί ήταν στο μεγαλυτερο μέρος τους μικρονοικοκυραίοι αγρότες, εργάτες που λίγο πριν ήταν αγρότες, άνθρωποι που στέκονταν στο ενδιάμεσο της αστικής τάξης και του προλεταριάτου. Η Ρωσία ήταν τότε η πιο μικροαστική χώρα από όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Και σ’ αυτή τη χώρα: 

«ένα γιγάντιο κύμα κατέκλυσε τα πάντα, έπνιξε το συνειδητό προλεταριάτο όχι μόνο με τον όγκο του μα ακόμα και ιδεολογικά, δηλ. μόλυνε, κυρίευσε πολύ πλατειούς εργατικούς κύκλους με τις μικροαστικές αντιλήψεις του στην πολιτική». (Λένιν, Άπαντα, τόμ. 20ος, σελ. 115).

Αυτό το κύμα του μικροαστικού στοιχείου ήταν ακριβώς εκείνο που έβγαλε στην επιφάνεια τα μικροαστικά κόμματα των μενσεβίκων και των εσέρων.

Ο Λένιν σημείωνε πως μια άλλη αιτία ήταν η αλλαγή που έγινε στη σύνθεση του προλεταριάτου τον καιρό του πολέμου και η ανεπάρκεια της συνειδητότητας και της οργάνωσης του προλεταριάτου στην αρχή της επανάστασης. Στο διάστημα του πολέμου είχαν γίνει αξιοσημείωτες μεταβολές στη σύνθεση του ίδιου του προλεταριάτου. Τα 40% περίπου των μόνιμων εργατών είχαν πάει στο στρατό. Στα χρόνια του πολέμου, για να ξεφύγουν την επιστράτευση, είχαν μπει στις επιχειρήσεις πολλοί μικροϊδιοκτήτες, χειροτέχνες, μαγαζάτορες, ξένοι στην προλεταριακή ψυχολογία.

Αυτά ακριβώς τα μικροαστικά στρώματα των εργατών ήταν το έδαφος που τροφοδοτούσε τους μικροαστούς πολιτευτές – μενσεβίκους και εσέρους.

Να γιατί οι πλατειές μάζες του λαού, που ήταν ανίδεες από πολιτική, πλημμυρισμένες από το κύμα του μικροαστικού στοιχείου και μεθυσμένες από τις πρώτες επιτυχίες της επανάστασης, βρέθηκαν στους πρώτους μήνες της επανάστασης αιχμάλωτες των συμβιβαστικών κομμάτων και συγκατατέθηκαν να παραχωρήσουν την κρατική εξουσία στην αστική τάξη, με την απλοϊκή πίστη πως η αστική εξουσία δε θα εμπόδιζε τα σοβιέτ στη δουλειά τους.

Μπροστά στο μπολσεβίκικο κόμμα έμπαινε το καθήκον να ξεσκεπάσει, με διαφωτιστική υπομονητική δουλειά μέσα στις μάζες, τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Προσωρινής κυβέρνησης, να ξεσκεπάσει την προδοσία των εσέρων και των μενσεβίκων και να δείξει πως είναι αδύνατο να γίνει ειρήνη αν δεν αντικατασταθεί η Προσωρινή κυβέρνηση με κυβέρνηση των σοβιέτ.

Και το μπολσεβίκικο κόμμα καταπιάστηκε με αυτή τη δουλειά με όλη του τη δραστηριότητα.

Ξαναβγάζει τα νόμιμα δημοσιογραφικά του όργανα. Πέντε μέρες μετά την επανάσταση του Φλεβάρη η εφημερίδα «Πράβντα» βγαίνει στην Πετρούπολη και λίγες μέρες αργότερα ο «Σοσιαλδημοκράτης» στη Μόσχα. Το κόμμα αρχίζει να εξορμά επί κεφαλής των μαζών που χάνουν την εμπιστοσύνη τους στη φιλελεύθερη αστική τάξη, την εμπιστοσύνη τους στους μενσεβίκους και τους εσέρους. Εξηγεί υπομονητικά στους φαντάρους, στους αγρότες, την ανάγκη κοινών ενεργειών με την εργατική τάξη. Τους εξηγεί πως οι αγρότες δε θ’ αποκτήσουν ούτε ειρήνη, ούτε γη, δίχως την παραπέρα ανάπτυξη της επανάστασης, δίχως την αντικατάσταση της αστικής Προσωρινής κυβερνήσεως από κυβέρνηση των σοβιέτ.

 πηγή: Λαϊκός Δρόμος